Iako nije zabeležen ni u jednom rečniku našeg jezika, niti u standardnim enciklopedijama, frazem lutajući Holanđanin upotreblјava se u srpskom jeziku. Istina, često i u obliku leteći Holanđanin, ukleti Holandez (ili Holanđanin), Holanđanin lutailica i sl. Ali to ne menja ništa stvari, jer je značenje svih tih varijanata potpuno isto. Otoga je trebalo da bude uklјučen u rečnike, obrađen i potkreplјen karakterističnim primerima. A nema ga ni u obimnom Matešićevom Frazeološkom rječniku. To je razlog više da o njemu ovde kažemo koju reč. Treba odmah naglasiti da je frazem leteći Holanđanin ušao u naš jezik sa strane i da potiče iz srednjovekovne legende o mornaru koji uporno pokušava da po silnoj buri i oluji obiđe rt što mu stoji na putu.
Pošto mu to nikako ne uspeva on kao uklet večito luta morskim talasima, bez nade da će se ikada zaustaviti i stupiti na čvrsto tlo. Ta legenda, po mišlјenju ruskih istraživača N. S. Ašukina i M. G. Ašukine, nastala je na osnovu realnog istorijskog dogaćaja: ekspedicije moreplovca Vaska de Game (1469-1524), koji je krajem XV veka (1497) oplovio Rt dobre nade, krajnju južnu tačku afričkog kontinenta. U XVII veku legenda o letećem ili lutajućem mornaru vezivana je za nekoliko holandskih pomorskih kapetana, pa je tako nastao i sam izraz leteći ili lutajući Holanđanin, kao i Holanđanin lutalica, ukleti Holandez i sl. Mada je u usmenom govoru u XVII i XVIII veku taj izraz bio široko rasprostranjen, zabeležen je u literaturi tek 1830. da bi posle toga motiv letećeg Holanđanina postao predmet umetničke obrade mnogih pisaca, među kojima je najpoznatiji nemački pesnik Hajnrih Hajne, koji ga je književno obradio 1834. Devet godina kasnije (1843) nastala je i opera poznatog nemačkog kompozitora Riharda Vagnera Leteći Holanđanin (izvorno: Der Fliegende Hollander), koja se danas ubraja u remek-dela klasične muzike. Time je izraz leteći (ili lutajući) Holanđanin dobio mnogo na popularnosti tako da je prihvaćen u gotovo svim evropskim jezicima, sa opštim značenjem: „onaj koji luta svetom bez postizanja cilјa“, „večita lutalica“, „skitnica“ i sl.
Frazem leteći Holanđanин (kao i njegove varijante: lutajući Holanđanin, Holanđanin lutalica, ukleti Holandez i sl.), nastao na osnovu jedne stare legende, i danas živi. Primera njegove upotrebe u našoj literaturi i dnevnoj štampi ima dosta, a upotreblјava se i u nešto široj verziji: lutati svetom kao ukleti Holandez.
Milan Šipka: Zašto se kaže
